Rritja e çmimit të naftës dhe rënia e tregjeve globale pas sulmeve të SHBA-së në Iran kanë ndezur alarmin ekonomik ndërkombëtar
Tregjet botërore u tronditën, pasi sulmet ajrore amerikane ndaj objektivave bërthamore dhe ushtarake në Iran u pasuan me një reagim të ashpër nga Teherani dhe një valë pasigurie në Lindjen e Mesme. Çmimi i naftës bruto u rrit ndjeshëm, ndërsa indekset kryesore të aksioneve ranë në të gjithë globin.
Nafta Brent shënoi një rritje prej 1.53%, duke arritur në 78.19 dollarë për fuçi, teksa tensionet mes SHBA-së dhe Iranit vijuan të thellohen pas shkëmbimit të zjarrit me raketa mes Iranit dhe Izraelit që në orët e para të mëngjesit.
Forcat amerikane ndërmorën sulme të koordinuara të dielën, duke goditur tre objekte kyçe në territorin iranian. Zyrtarë të lartë amerikanë deklaruan se Teherani nuk duhet të lejohet të zhvillojë armë bërthamore, ndërsa këmbëngulën për nevojën e mbrojtjes së aleatëve në rajon.
Në një deklaratë të fortë, presidenti iranian Masoud Pezeshkian u shpreh se “Irani nuk do të nënshtrohet kurrë ndaj shtypjes dhe provokimeve”. Në të njëjtën kohë, ministri i Jashtëm Abbas Araghchi u nis drejt Moskës për të zhvilluar bisedime urgjente me presidentin rus Vladimir Putin.
Kjo klimë e tensionuar solli reagime të menjëhershme në bursat ndërkombëtare. Indeksi S&P 500 ra me 0.13%, duke u pozicionuar në 6,010.25 njësi. Dow Jones humbi 0.2%, ndërsa Nasdaq pësoi një rënie prej 0.18% në 21,804.50 njësi.
Në tregjet aziatike, Nikkei 225 i Japonisë ra me 0.19%, Kospi i Koresë së Jugut me 0.3%, dhe indeksi australian S&P/ASX 200 me 0.37%. Ndërkohë, tregjet e Hong Kongut dhe Kinës shënuan fitime të lehta, duke treguar një qëndrueshmëri të përkohshme.
Përshkallëzimi i krizës pas sulmit izraelit të 13 qershorit ka sjellë rritje të konsiderueshme të çmimeve të naftës, për shkak të rolit të Iranit si një nga eksportuesit kryesorë të naftës në botë. Veçanërisht shqetësuese është pozita gjeografike e Iranit në Ngushticën e Hormuzit, rruga strategjike ku kalon mbi 20% e naftës globale.
Analistët po paralajmërojnë për rreziqe reale që lidhen me një ndërprerje të mundshme të trafikut detar në këtë rrugë, në rast se Irani vendos të bllokojë qarkullimin apo të godasë infrastrukturën e vendeve të tjera eksportuese.
Gjigandi i transportit Maersk konfirmoi se vazhdon të operojë në rajon, por me masa të shtuara sigurie. Dy supertankerë, Coswisdom Lake dhe South Loyalty, sipas të dhënave të Bloomberg, ndryshuan papritur kursin dhe u kthyen në formë U në afërsi të ngushticës.
Zhvillimet e fundit kanë nxitur diskutime për një përgjigje të mundshme ushtarake nga SHBA-ja, nëse Irani përshkallëzon tensionin në rajon duke vendosur mina apo duke sekuestruar anije të huaja.
Megjithatë, ekspertët e energjisë mendojnë se një mbyllje totale e Ngushticës nuk është shumë e mundshme, pasi edhe vetë Irani e përdor atë për të eksportuar naftën e tij drejt Kinës, burimi kryesor i të ardhurave të tij.
Nëse bllokimi i ngushticës do të ndodhte, pasojat do të ishin të gjera për tregtinë botërore, me rritje çmimesh në mallrat bazë dhe pengesa për përpjekjet e SHBA-së për të ulur inflacionin. Një rritje e tillë mund të detyronte Rezervën Federale të mbante normat e interesit më të larta për më gjatë.
Ndërkohë, në një mesazh të postuar në Truth Social, ish-presidenti amerikan Donald Trump u shpreh qartë për një mundësi të ndryshimit të regjimit në Iran. “Nëse regjimi aktual nuk e bën Iranin të madh sërish, atëherë pse të mos ketë një ndryshim regjimi?”, tha ai.
Zhvillimet në ditët në vijim do të jenë vendimtare për të kuptuar nëse rajoni do të rrëshqasë në një konflikt të hapur apo do të mbizotërojë diplomacia. Ekonomia globale, ndërkohë, qëndron nën trysni të lartë.
