Shtëpia e Bardhë kërkon të orientojë tregtinë globale drejt interesave amerikane, por pasiguria vazhdon të frenojë vendimmarrjen ekonomike
Banka Botërore ka ulur parashikimet për rritjen ekonomike në 70% të ekonomive globale këtë muaj, duke përmendur tensionet tregtare dhe pasigurinë politike. Ndërkohë, analistët e JPMorgan Chase parashikojnë që ekonomia amerikane do të përparojë me një ritëm shumë të ngadaltë. Elon Musk ka paralajmëruar se tarifat mund të shkaktojnë një recesion gjatë pjesës së dytë të vitit.
Në këtë kontekst, pyetja kryesore është: Si mund të kthehen këto tronditje në një histori suksesi ekonomik?
Administrata Trump po eksperimenton në kohë reale me ekonominë më të fuqishme në botë, duke vendosur tarifa të larta ndaj thuajse çdo vendi me të cilin Shtetet e Bashkuara kanë marrëdhënie tregtare. Deri më tani, ekonomia amerikane ka përballuar situatën, por nuk ka një qasje të qartë dhe të artikuluar për mënyrën sesi kjo strategji do të sjellë përfitime afatgjata.
Në skenë hyn Stephen Mirani, kreu i Këshillit të Këshilltarëve Ekonomikë të Trumpit. Ai është ndër të paktët ekonomistë me doktoraturë që ka ndërtuar një teori të qartë mbi mënyrën sesi presidenti mund të arrijë objektivat e tij tregtarë globalë.
Mirani, i diplomuar në Harvard, e shpjegon qasjen e tij për drejtësi në tregti. Sipas tij, SHBA-ja, si konsumatori më i madh në botë, ka fuqinë të ushtrojë presion mbi partnerët tregtarë duke i detyruar ata të përballojnë kostot e tarifave. Kjo sipas tij, do të sjellë më shumë të ardhura dhe zinxhirë furnizimi të përafruar me interesat amerikane.
Prodhuesit e huaj, sipas Miranit, do të detyrohen të ulin çmimet për të ruajtur konkurrencën. Nëse nuk e bëjnë këtë, atëherë kompanitë amerikane do të zhvendosin porositë drejt tregjeve të tjera më të leverdishme.
“Ne mund ta zhvendosim kërkesën tonë përtej kufijve, por një fabrikë nuk mund të zhvendoset aq lehtë,” shprehet Mirani.
Kjo teori bazohet në idenë se “klienti ka gjithmonë të drejtë”, dhe është një qasje që e dallon Miranin nga shumë ekonomistë të tjerë. Megjithatë, kritikët përmendin raste, si tarifat për lavatriçet në mandatin e parë të Trumpit, ku çmimin real e paguan konsumatori amerikan.
Për ekonominë amerikane, çështja e ndarjes së kostove të tarifave është thelbësore. Kjo ndikon në nivelin e inflacionit dhe normat e rritjes ekonomike. Për Rezervën Federale, kjo është një pikë kritike për të vendosur nëse do të zbusë politikën monetare.
Argumenti i Miranit sugjeron se administrata ka një “dritare veprimi” të ngushtë. Tarifat duhet të jenë mjaftueshëm të larta për të ndryshuar sjelljen e kompanive dhe shteteve të tjera, por jo aq të larta sa të paralizojnë biznesin.
Për ta bërë këtë të realizueshme, kompanitë e huaja duhet të besojnë se SHBA-ja është serioze për zhvendosjen e zinxhirëve të furnizimit. Por edhe vetë Mirani pranon se kjo është sfiduese.
“E vërteta është që për shumë produkte, nuk ekziston një alternativë e menjëhershme për zinxhirët e furnizimit,” pohon ai.
Ky proces do të marrë kohë dhe kjo vonesë mund të ketë një kosto të ndjeshme për ekonominë. Bizneset hezitojnë të ndërmarrin vendime strategjike, duke përfshirë investimet në fabrika apo ndryshimet në modelet operacionale.
Ndërkohë, prodhuesit po zvogëlojnë prodhimin për shkak të mungesës së porosive të reja. Besimi mes drejtuesve të bizneseve ka rënë ndjeshëm në tremujorin e dytë, me ritmin më të shpejtë në gati 50 vjet.
Mirani e pranon qartë që pasiguria politike është një sfidë. Ai thekson se ka gjasa të ketë luhatje të forta në rritjen ekonomike dhe në çmime.
“Politikat ende nuk janë të përfunduara,” thotë ai. “Ata që pretendojnë se kanë parashikime të sakta, po mashtrojnë veten.”
Mirani kishte propozuar një qasje graduale për vendosjen e tarifave, por Trump ka zgjedhur t’i aplikojë ato menjëherë dhe në mënyrë të paparashikueshme.
Sipas Miranit, kjo pasiguri nuk do të shkatërrojë aktivitetin ekonomik, por vetëm do ta vonojë atë. Ai beson se edhe nëse tarifat mbeten në nivelet aktuale, apo ndryshojnë, aktiviteti ekonomik do të rikthehet.
Shtëpia e Bardhë po synon të finalizojë ligjin e ri të taksave dhe marrëveshjet tregtare me partnerët kyç deri në fillim të korrikut. Nëse kjo nuk ndodh, kompanitë do të ndihen të detyruara të marrin vendime edhe pa qartësi të plotë.
“Firmat eventualisht do të duhet të veprojnë,” thotë Mirani. Megjithatë, askush nuk mund të parashikojë saktë se si do të evoluojë situata.
Megjithëse jo plotësisht inkurajuese, një qasje e tillë konsiderohet e sinqertë intelektualisht. Optimizmi ka filluar të rritet që kur Trumpi ka zbutur qëndrimet më të ashpra kundër Kinës.
Ekzistojnë edhe rreziqe të tjera, si tensionet në Lindjen e Mesme, që kanë rritur çmimin e naftës dhe mund të ndikojnë në planet e Shtëpisë së Bardhë. Ndërkohë, ndryshimet e shpeshta të politikave kanë ulur besimin e biznesit.
Në realitet, askush nuk e di se si do të duken tarifat muajin e ardhshëm. Negociatat janë të paqarta, ndërsa presidenti ruan të drejtën për të ndryshuar drejtim në çdo moment.
Ekonomisti Ernie Tedeschi nga Yale Budget Lab vëren: “Kur modelojmë tarifat, supozojmë që bizneset e kuptojnë menjëherë nivelin e ri. Në fakt, kjo nuk ndodh.”
Shmangia e recesionit nuk do të thotë se nuk ka pasoja të tjera. Profesorja Katheryn Russ nga Universiteti i Kalifornisë në Davis thekson se politikat e viteve 2018-2019 shkaktuan 300 mijë vende pune më pak në industrinë prodhuese.
“Është shqetësuese kur njerëzit mendojnë se pasojat negative nuk ekzistojnë vetëm sepse ekonomia duket ende e qëndrueshme,” paralajmëron ajo.
Mirani, nga ana e tij, argumenton se ndikimi në rritjen ekonomike ka qenë kalimtar dhe se paralajmërimet për inflacion apo recesion nuk u realizuan.
Në shumë industri, barra e tarifave është ndarë: një pjesë për fabrikat, një për korporatat amerikane dhe një për konsumatorin. Kjo bie ndesh me vizionin e Miranit që fabrikat të përballojnë peshën kryesore.
Ai nuk shqetësohet ende për këtë: “Në afatgjatë, kjo logjikë do të funksionojë. Por në afatshkurtër, është e mundur të ketë luhatje çmimesh.”
