Në vitin 1953, SHBA dhe Britania e Madhe orkestruan një grusht shteti në Iran, rrëzuan kryeministrin e zgjedhur dhe vendosën një udhëheqës të favorshëm për interesat perëndimore në fushën e naftës dhe gjeopolitikës.
Që nga sulmet e fundit të Izraelit ndaj Iranit, retorika për ndryshim regjimi në Teheran është rritur ndjeshëm. Presidenti amerikan Donald Trump dhe kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu kanë përmendur në mënyrë të drejtpërdrejtë udhëheqësin suprem iranian, Ajatollah Ali Khamenei, si një objektiv strategjik.
Por kjo nuk është hera e parë që Shtetet e Bashkuara përfshihen në politikën e brendshme të Iranit. Për shumë iranianë, ndërhyrja e huaj është një plagë e hapur që daton që nga viti 1953, kur SHBA ndihmoi në përmbysjen e një qeverie të zgjedhur në mënyrë demokratike.
Në atë kohë, kryeministri Mohammad Mossadegh kishte vendosur të kombëtarizonte fushat e naftës të Iranit – një vendim që SHBA dhe Britania e Madhe e konsideruan kërcënim për interesat e tyre energjetike në Lindjen e Mesme. Kjo politikë nacionaliste e rriti popullaritetin e tij në Iran dhe u pa si një fitore për Bashkimin Sovjetik në kontekstin e Luftës së Ftohtë.
Për të ndalur këtë rrjedhë, agjencitë e inteligjencës amerikane dhe britanike – CIA dhe SIS – nxitën propagandë kundër Mossadegh. Ata organizuan protesta në mbështetje të Shahut Mohammad Reza Pahlavi, të cilat më pas u përshkallëzuan me përfshirjen e ushtrisë.
Grushti i shtetit pati sukses dhe gjenerali Fazlollah Zahedi u emërua kryeministër. Dokumentet e deklasifikuara tregojnë se CIA i vuri në dispozicion 5 milionë dollarë për të ndihmuar stabilitetin e qeverisë së re. Kjo ndërhyrje u pranua zyrtarisht për herë të parë në vitin 2013, ndërsa ish-presidenti Barack Obama e pranoi publikisht që në vitin 2009.
Ndërhyrja amerikane pati pasoja afatgjata. Mbështetja e fuqishme ndaj Shahut dhe shtypja e opozitës nxitën zemërim popullor, duke çuar në ngritjen e një valë antiamerikanizmi që ndikon akoma në politikën iraniane.
Në fund të viteve ’70, miliona iranianë dolën në rrugë për të protestuar kundër regjimit të Shahut, të cilin e konsideronin të korruptuar dhe të imponuar nga Perëndimi. Një pjesë e protestuesve ishin laikë që kërkonin demokraci, ndërsa të tjerët ishin islamikë që kundërshtonin perëndimorizimin e vendit.
Kjo lëvizje përfundoi me Revolucionin Islamik të vitit 1979, i cili rrëzoi Shahun dhe vendosi një republikë islamike nën udhëheqjen e klerikëve, duke i dhënë fund një epoke të sundimit të mbështetur nga Perëndimi në Iran.
